Schippersbord of beurtvaardesplankje Appingedam

Beurtvaardersplankje van de Damster beurtvaarders op Amsterdam Eén van de interessantste objecten betreffende de geschiedenis van de scheepvaart van Appingedam is het zogenaamde beurtvaardersplankje uit de 17e eeuw. Het object wordt ook wel aangeduid als uithangbord. Dit lijkt mij niet de goede benaming. Een uithangbord is meestal bedoeld om een herberg of winkel aan te duiden, vaak met een passende afbeelding, zoals bijvoorbeeld een rund of varken voor een slagerij of een kookpot voor een herberg. Ook werd een uithangbord aan de gevel bevestigd om het pand zelf aan te duiden. In dat geval kan het gezien worden als de voorloper van de huisnummers. Gevelstenen die nog vaak op gevels in oude steden worden aangetroffen dienden vaak dit doel. In Appingedam is in de Dijkstraat 70 een gevelsteen met erop een zwaan afgebeeld met daarboven het opschrift “Niet sonder God.” Om terug te keren naar het museumobject; de afmetingen zijn als volgt: lengte 49 centimeter, de breedte 29,4 centimeter en de dikte is 11,5 millimeter. De bovenkant is opengewerkt en eveneens aan de bovenkant is het wapen van Appingedam geschilderd een pelikaan met drie jongen. Het bijzondere aan dit wapen is dat de pelikaan naar rechts is gewend en niet zoals gebruikelijk naar links. Hieronder “Rolle voor de Schippers in Appingadam So als beurtlieden op Amsterdam Voeren.” Daarna volgen er de namen van de beurtschippers, veertien in getal.. Achter de namen loopt een geschilderd lijntje naar een gat waartin ooit een pennetje werd gestoken om aan te geven welke schipper de beurt had om naar Amsterdam te varen. Dit pennetje is echter in de loop der tijd verloren gegaan. De namen van de schippers zijn de volgende: Arent Egberts, Gyse Tammes, Peter Jansen, Jacob Ayelts, Harmen Ayelts, Hindrick Mennes, Hense Mammes, Harmen Fockens, Harmen Aeldrix Pot, Minne Michiels, Ayelt Jans Puise, Eite Gerryts, Sirck Harmens en Harmen Tiarcks. Onder de lijst met namen is het jaartal 1696 vermeld. Het burgerboek van de stad Appingedam geeft over een aantal van deze personen de volgende informatie: Gyse Tammes wordt, komende van Munterzijl, op 12 januari 1695 als burger van Appingedam ingeschreven, Pieter Jans, borgerzoon, veerman op Delfzijl op16 februari 1670. Zeer waarschijnlijk is dit Peter Jansen die op het schippersplankje is vermeld. Hindrick Mennes wordt op 17 december 1689 burger. Van hem wordt geen plaats van herkomst of beroep vermeld. Hense Mammes komende uit de Wildervanck, Harm(en) Fockens komende van Munterzijl of van Noortbroeck en Harmen Aeldrix Pot komende uit de Wildervanck worden alle drie op 20 december 1695 ingeschreven. Middels de “Bewonerslijsten van de stad Appingedam” is van sommige van genoemde schippers te achterhalen in welke buurt ze woonachtig waren. Arent Egberts woonde in de Solwerderkluft, Jacob Ayelts in de Dijksterwesterkluft, Ayelt Jans Puise in de Solwerderkluft en Eltje Gerryts had zijn domicilie in de Dijksterwesterkluft. Aangenomen kan worden , dat ze in de Dijkstraat en in de Solwerderstraat woonden waar ze hun schepen achter hun huizen in het Damsterdiep konden afmeren. Ook de keerzijde van het plankje geeft informatie. Aan de bovenkant is in plaats van het wapen met de pelikaan een naar rechts gewende zeilschip met een mast geschilderd. Aan de rechterkant van het object zijn in plaats van gaatjes cirkels geschilderd waarmee op de een of andere manier werd aangegeven welke schipper de beurtvaart deed. De rest is vrijwel onleesbaar. Alleen met strijklicht valt er nog iets te ontcijferen. A. Pathuis vermeld in zijn “Groninger gedenkwaardigheden” dat er met zekerheid het volgende nog te ontcijferen is : Harmen Tjarks ,….Jacobs met embleem op water een omgewend zeilschip met een mast Harcke Jacobs Balt ,anno dom. 1657 Hindrik Tiaerks ,.….lig. Harmen Jans,. ,….Jan Ite….Geert [Eit?]….anno 1667. Het beurtvaardersplankje is dus ouder dan op de andere zijde is vermeld. Henk Bolt.