aardewerken kannetje in de vorm van een mannetje met handgreep

aardewerken kannetje in de vorm van een goedlachse dikke mannetje met bruin groen schots geruite lange jas, oranje knielange broek, witte sokken en zwarte schoenen, in de ene hand een kruik vasthoudens, in de andere een glas. Bovenkant is open en heeft een schenklip en blauwe rand. Toby Jug. Kannetjes, kruiken, bekers en potten met menselijke vormen bestaan al meer dan 4000 jaar. Talloze voorbeelden hiervan zijn gevonden tijdens opgravingen op o.a. Kreta, Griekenland, Italië en andere delen van het Romeinse rijk, waaronder Groot-Brittannië. Ook in Noord-Amerika zijn veel voorbeelden van kruiken en flessen die in menselijke gelijkenis zijn gemaakt ontdekt. In een tijdperk waarin er nog geen kranten en bioscopen waren, moest het grote publiek zich op een andere manier een mogelijk getrouw voorstelling vormen van koningen, politici, vermaarde krijgslieden of beruchte schelmen. Zo ontstonden in de 18e eeuw in Engeland kruikjes met een gezicht, zogenaamde “Toby Jugs”. Het stelde oorspronkelijk een oud mannetje van lichtelijk overdreven lichaamsomvang voor, gekleed in een jas, een broek op knielengte, vest en halsdoek, soms met driehoekige hoed, met de ene hand een bierkan en met de andere hand een pijp vasthoudend. In der loop der jaren veranderde dit heerschap enigermate; vermoedelijk had elke oude pottenbakkerij haar individuele Tobyfiguur. Soms houdt het welgedane mannetje kan en glas vast, soms een snuifdoos, soms paradeert het ook in een groep met een vat en een hond en soms weer rusten zijn korte handjes op de flinke ronding van zijn vest. Het zijn spottende voorstellingen van echte mensen, hoewel sommige antieke kannen afdwalen naar het gebied van direct aanstootgevende karikaturen en stereotypen. Vaak komen ze met een afneembaar deksel en een handvat aan de achterkant. Kruiken met alleen het hoofd en de schouders van een figuur worden ook wel “Toby Jugs” genoemd, hoewel deze strikt genomen karakter- of gezichtskruiken moeten worden genoemd. Ze worden vaak afgebeeld op schilderijen met interieurs van kroegen en taveernes, staand op de tafel tussen de bezoekers, zodat de indruk wordt gewekt dat ze niet alleen maar als decoratief object werden vervaardigd, maar dat ze wel degelijk een gebruiksartikel waren, om bier van de tap naar de tafels te brengen. De “Toby Jug” werd gebruikt voor het gieten, de “Toby Mug” om uit te drinken. Het verschil zit hem in de bovenrand; als deze een tuit heeft is het een kan, zo niet, is het een mok. Later kwamen er steeds meer specifieke huishoudelijke gebruiksvoorwerpen op de markt met een gezicht, zoals tabakspotten, asbakken en tandenstokerpotten. De originele “Toby Jug” had een bruine zoutglazuur en werd ontwikkeld door Staffordshire pottenbakkers in de jaren 1760, zoals Astbury, Whieldon en Wood. Vergelijkbare kruiken, bekend als Delftse kruiken, werden echter al eerder in Nederland gemaakt en deze worden ook beschouwd als een mogelijke oorsprong van de “Toby Jug”. De meeste experts kennen de “Toby Jug” toe aan Thomas Whieldon. Hij gold omstreeks 1755 als de beroemdste pottenbakker in Staffordshire: Wedgwood en Spode waren beide zijn leerlingen. Binnen een paar jaar werd de “Toby Jug” een van de meest populaire kruiken die men ooit had geproduceerd. De populariteit verspreidde zich snel door heel Engeland en vervolgens naar het Europese continent en daarbuiten. Tegen het einde van die eeuw was de populariteit van de “Toby Jug” zo gestegen dat ze werden geproduceerd in Frankrijk, Duitsland, Amerika en andere delen van de wereld. In de 20e eeuw namen meer dan 175 verschillende bedrijven deel aan de productie, waarbij allerlei personages werden gecreëerd van Shakespeare tot Dickens tot Churchill en tot in de 21e eeuw. De meest productieve hiervan is Royal Doulton, met de introductie van de karakter- of gezichtskruiken in de jaren na 1930. Er zijn een tweetal theorieën over de oorsprong van de naam "Toby Jug”. De eerste is dat het kruikje vernoemd is naar de personage Sir Toby Belch uit het toneelstuk “Twelfth Night” van Shakespeare. Sir Toby Belch is een personage dat dol is op het consumeren van alcohol, en is vol goede humor en vrolijkheid. Een andere theorie is dat het vernoemd is naar een beruchte 18e -eeuwse Yorkshire notoire drinker, Henry Elwes, die bekend stond als "Toby Fillpot "(of Philpot). Het determineren van oude stukken blijft moeilijk omdat er zoveel en zo lang geproduceerd werd. Sporen van veelvuldig gebruik zijn niet altijd betrouwbaar: eerder is het raadzaam wantrouwen aan den dag te leggen tegenover stukken met al te levendige kleuren: de oude soorten vertonen doorgaans zachte kleuren.